Hirsi Ali is ongeschikt voor opening expo
door Geertje Mak
TROUW - Podium - donderdag 20 april 2006

VVD-kamerlid Hirsi Ali legt teveel de nadruk op het homofobe karakter van de islam. Dat is onjuist, en verhult homohaat in het westen.


Vorige week kreeg ik een uitnodiging voor de opening van een tentoonstelling over homoseksualiteit in de nazi-tijd, morgen in herinneringskamp Westerbork. Dit raakte me: een moment van nationale erkenning voor die bijzondere -vaak moeilijke- positie van lesbo's en homo's in het verleden. Maar de uitnodiging bracht mij ook in verlegenheid. Want tot mijn schrik zag ik dat Ayaan Hirsi Ali een van de spreeksters zal zijn. Dat plaatst dit moment van nationale herinnering in een politiek krachtenveld waarvoor ik mij helemaal niet wil lenen.

Later begrijp ik dat zij daar samen met enkele homoseksuele asielzoekers uit Iran de tentoonstelling zal openen. Vanwaar dan nog mijn verlegenheid? Wat is er passender dan dat enkele homoseksuelen die vervolging in Iran aan den lijve hebben ondervonden zo'n tentoonstelling over vervolging bij ons vroeger openen? Op dat laatste heb ik inderdaad niets tegen zolang we spreken over de precieze context van die onderdrukking. Maar met Hirsi Ali worden deze onderdrukking en vervolging in een breder politiek verband getrokken, waarin allerlei internationale spanningen mee resoneren. Het gaat dan niet meer alleen om het regime in Iran, het gaat om de homo- en vrouwonderdrukkende islam in zijn algemeenheid. Daarmee wordt homoseksualiteit een troefkaart waarmee de tegenstelling tussen het vrije, rationele, tolerante en verlichte Westen en de traditionele, intolerante islamitische wereld wordt uitgespeeld.

Die troefkaart wil ik niet zijn. Want het eenzijdig wijzen naar de islam als de hedendaagse basis voor homofobie en homohaat schetst een onjuist en gegeneraliseerd beeld van de islam en van islamitische minderheden in Nederland. Het verbloemt de angst voor homoseksualiteit onder grote groepen autochtone Nederlanders. En het werkt als een boemerang die onszelf op den duur hard gaat raken.
Je hoeft niet te ontkennen dat de islam officieel strenge bepalingen kent tegen seks tussen mannen, om toch te kunnen constateren dat wie 'de islam' als homovijandig betitelt weinig weet heeft van de diverse wereldwijde islamitische culturen. Ten overvloede zij het hier dan nog maar eens genoemd: de prachtige homo-erotische klassieke Arabische poëzie, de badhuiscultuur van mannen in het Osmaanse rijk, de Marokkaanse sekspartners van Pim Fortuyn, of de prachtige naakte jongelingen die alle gelovigen in het paradijs staan op te wachten -ook de mannen! Deze laatste passage uit de Koran placht één van mijn Turkse ex-collega's grijnzend aan haar mannelijke, geloviger mede-Turken voor te lezen. Of zij zich ook zo op de hemel verheugden?

En daarmee ben ik dichter bij huis. Uit mijn persoonlijke ervaringen met Turkse Nederlanders, zowel hoogopgeleide, goed Nederlands sprekende als traditionele, gelovige die het Nederlands nauwelijks machtig zijn, heb ik geleerd dat het anders kan dan wat wij in de homobeweging in de jaren tachtig als het ideaal zagen: overal en bij elke gelegenheid woordelijk of met buttons voor die seksuele voorkeur uit kunnen komen. Je hoeft het niet altijd met zoveel woorden te zeggen; mensen zien het wel en nemen je zoals je bent, soms tegen de strenge regels van hun religie of cultuur in. Ik leerde een gelaagde wereld kennen van heilige voorschriften en alledaagse werkelijkheid, van sjoemelen, humor, dubbele boodschappen, je mond houden en knipogen. Dat er harde repressie bestaat in sommige islamitische landen -getuige de asielzoekers uit Iran- ontken ik geenszins. Maar er is zo verschrikkelijk veel meer in de wereld van de islam, en er zijn hele goede redenen om dat voluit te erkennen.
Met het projecteren van hedendaagse homo-onderdrukking en angst voor homoseksualiteit louter op de islam en islamitische minderheden, lopen we het gevaar om de balk in ons eigen oog niet te zien. Haat of angst voor homoseksualiteit zijn ook bij ons bron voor geweld tegen homo's. Het is heel vreemd dat zoveel (veelal rechtse) politici het moslimfundamentalisme wel aan de kaak stellen, maar het zeer sterk groeiende christelijk fundamentalisme in de Verenigde Staten, dat buitengewoon homo- en vrouwonvriendelijk is, buiten beschouwing laten.

Dat brengt ons terug bij Westerbork. Het verhaal van de homoseksuele Iraanse asielzoekers staat ook niet los van 'het Westen'. VVD-minister Verdonk had immers in eerste instantie nog bepaald dat zij terug moesten. Waar is dan dat zo geprezen vrije, tolerante verlichte ideaal? Hoe gaat Hirsi Ali zich in die porseleinkast van de VVD bewegen.

Deze polarisatie werkt als een boemerang. Op allerlei manieren worden allochtone jongeren in de Nederlandse samenleving tot tweederangsburgers gemaakt. Hun cultuur is minderwaardig, hun religie achterlijk, hun schoolprestaties zijn beneden de maat en hun achternaam is een voldoende reden om geen stage te kunnen lopen. Sommigen zullen zich hier uit proberen te vechten door alle sporen van een allochtone achtergrond zoveel mogelijk uit te wissen, velen zullen dat niet doen. Mijn Turkse ex-baas waarschuwde altijd al dat wanneer je jongeren zo bejegent, ze een broertje dood krijgen aan de Nederlandse samenleving en hun heil elders zullen zoeken. Het effect van alle negatieve beelden over allochtonen is niet dat die zich en masse van hun eigen zogenaamde achterlijke cultuur gaan afkeren. Integendeel, ze gaan ernaar op zoek, bijvoorbeeld in de vorm van een islamitische identiteit. Vervelend genoeg worden ze daarbij via internet gevoed, vaak door rijke, enge, fundamentalistische lieden uit het Midden Oosten. Maar óók door de stortvloed aan Nederlandse media die zich over 'de islam' uitspreken alsof ze de grootste kenners zijn van die eeuwenlange en telkens opnieuw geïnterpreteerde traditie. Hirsi Ali bijvoorbeeld neemt graag de term 'echte' islam in de mond. Die zou homo's ter dood veroordelen en vrouwen geestelijk en lichamelijk verminken. De tolerante, alledaags gepraktiseerde, humane islam, die het overgrote gedeelte van de moslimbevolking in de wereld aanhangt, is maar halfbakken, die is niet 'echt'. Dus, wat denken Nederlandse jongeren die opzoek zijn naar hun moslim identiteit? Precies: dat een 'ware moslim' homo's haat.

Misstanden ten aanzien van vrouwen en homoseksualiteit dienen concreet en adequaat worden aangepakt. Ze mogen geen speelbal worden in een gepolariseerd debat tussen het Westen en de islam. Ik wil niet dat mijn lesbische bestaan of onze lesbische en homoseksuele geschiedenis daarvoor wordt gebruikt. Omdat het de aandacht afleidt van de Nederlandse omgang met de gelijkgeslachtelijke liefde in verleden en heden - en wat we daaruit kunnen leren. Omdat het een grens trekt tussen autochtone en allochtone Nederlanders die niet strookt met de alledaagse realiteit en die het gevaar in zich draagt als self-fulfilling prophecy te gaan werken -iets waar ook het recente WRR-rapport over de islam voor waarschuwt. Omdat er daarvoor nationaal en internationaal teveel op het spel staat.

Geertje Mak is universitair docent gendergeschiedenis aan de Radboud Universiteit te Nijmegen
Copyright: Mak, Geertje